Η ιδιαίτερη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής στη μεσοβυζαντινή περίοδο και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας εκφράζεται μέσα από τα σπάνια δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και αγιογράφησης των ναών που διασώζονται. Τα αρχοντικά της αναδεικνύουν τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής της εποχής σε συνδυασμό με ορισμένα τοπικά στοιχεία. Σήμερα καταβάλλονται αξιόλογες προσπάθειες διατήρησης και αναβίωσης εθίμων, διοργάνωσης σύγχρονων πολιτιστικών εκδηλώσεων, ίδρυσης και λειτουργίας μουσείων.

ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ

Στη διακόσμηση του συνόλου, ανάμεσα στους οριζόντιους λίθους μεσολαβούν πλίνθοι που συνθέτουν διάφορα σχήματα. Ιδιαίτερα χρησιμοποιούνται λίθινες πλάκες διαφόρων γεωμετρικών σχημάτων στη διακόσμηση των όψεων, για να περιβάλλουν τα ανώτατα σημεία της τοιχοποιίας.

ΤΟΙΧΟΔΟΜΙΑ

Η τοιχοδομία χαρακτηρίζεται ισόδομη και ακανόνιστη. Γίνεται χρήση λίθων στο φυσικό τους σχήμαπου περιβάλλονται από κεραμικό κονίαμα. Η κύρια διάταξη της δομής αποτελείται από οριζόντιες σειρές λίθων που χωρίζονται μεταξύ τους με διπλές ή περισσότερες σειρές πλίνθων.

Ναοί

Στην αρχιτεκτονική των ογδόντα περίπου ναών που
διατηρούνται σήμερα παρατηρούμε τρεις τυπολογίες:
-Τρίκογχος ναός με τρούλο
-Τρίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική
-Ξυλόστεγος μονόχωρος δρομικός ναός

ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η μεγάλη ανάπτυξη της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής στην περιοχή της Καστοριάς τη μεσοβυζαντινή περίοδο είχε ως αποτέλεσμα την παράλληλη άνθηση της αγιογραφίας. Σήμερα στο Νομό Καστοριάς διατηρούνται 80 ναοί από τους οποίους οι 26 είναι βυζαντινοί και προσφέρουν περίπου 3.000 τετραγωνικά μέτρα τοιχογραφιών ενώ όλοι οι ναοί διαθέτουν σπάνια δείγματα βυζαντινών εικόνων και ξυλόγλυπτα τέμπλα ανυπολόγιστης καλλιτεχνικής αξίας. Χαρακτηριστικό των εικόνων που διασώζονται είναι το ότι η απεικόνιση ενός ή και περισσοτέρων προσώπων δίνεται σ’ ένα χώρο συμβατικό που στερείται φυσικότητας και γεωμετρικής προοπτικής ενώ δίνεται έμφαση στο υπερβατικό και το υπερφυσικό τωνπροσώπων.

ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ

Τα αρχοντικά είναι κτίσματα του 17ου και 18ου αιώνα και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την τοιχοδομία, την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική τους, ενώ ξεχωρίζουν από την επιβλητικότητα και την μεγαλοπρέπεια της ιδιόρρυθμης κατασκευής τους. Τα αρχοντικά κτίστηκαν την εποχή που η περιοχή της Καστοριάς παρουσίασε μεγάλη οικονομική άνθηση ως αποτέλεσμα της έντονης εμπορικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας των Καστοριανών γουνοποιών στο εσωτερικό αλλά και στις αγορές του εξωτερικού. Τα αρχοντικά, μάρτυρες της οικονομικής ακμής και της πολιτιστικής ανάπτυξης χαρακτηρίζονται από ασφάλεια και άνεση και αποτελούν στις μέρες μας χαρακτηριστικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των νεώτερων χρόνων.

ΕΘΙΜΑ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Σήμερα οι κάτοικοι του Νομού Καστοριάς έχουν καταφέρει να διατηρήσουν αναλλοίωτα παλαιά ήθη και έθιμα, σαν στοιχεία του λαϊκού μας πολιτισμού. Η αναβίωση αυτή πραγματοποιείται μέσα από οργανωμένες ομάδες, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους πολιτιστικούς φορείς. Χαρακτηριστικότερες εκδηλώσεις που αναβιώνουν παλαιοτέρα έθιμα είναι το καστοριανό καρναβάλι (Ραγκουτσάρια 6-8 Ιανουαρίου), οι μπουμπούνες (αποκριάτικες φωτιές που ανάβονται στις γειτονιές με γλέντια και παραδοσιακούς χορούς), η γιορτή του προφήτη Ηλία, προστάτη των γουνοποιών.

Στις μέρες μας νέες εκδηλώσεις προστίθενται στις ήδη υπάρχουσες όπως τα “Ορέστεια”, η εβδομάδα του απόδημου Καστοριανού και ο πολιτιστικός Αύγουστος ενώ το πρώτο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου διοργανώνεται στις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα το RIVER PARTY”, μια μεγάλη υπαίθρια εκδήλωση με συμμετοχή γνωστών καλλιτεχνών, που συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών από όλη τη Ελλάδα.